Beste collega’s, oud-collega’s en vrienden van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte,

Dear colleagues,

Het is drie jaar geleden dat ik hier op deze plaats een nieuwjaarstoespraak heb gehouden. Twee jaar op rij zonder nieuwjaarsreceptie – corona gaf aan het woord ‘bubbels’ immers een heel andere invulling. Die begin 2022 had nog een zekere realiteitswaarde had, net als de FFP2-maskers die we toen tijdens de examenperiode moesten dragen. Een lastig begin van een jaar om snel te vergeten. De post-covid periode bracht niet de verhoopte ‘bevrijding’, laat staan uitzicht op een betere wereld. Integendeel, in de nacht van 23 op 24 februari viel het leger van Poetin Oekraïne binnen en begon een oorlog die steeds uitzichtlozer lijkt te worden. In de UGent-bubbel accentueerden de stijgende inflatie en uit de pan swingende energieprijzen de ontsporende meerjarenbegroting. De universiteit maakt zich op voor drastische besparingen.

Maar ik wil onze eerste nieuwjaarsreceptie sinds het covidjaar 2020 niet beginnen met de doom & gloom die dít jaar boven ons hoofd hangt. Er zijn ook lichtpuntjes. Ik beperk me tot de microkosmos van de faculteit. Het feit bijvoorbeeld dat we met dank aan onze gastheren en gastvrouwen van de bib dit mooie atrium kunnen gebruiken voor de receptie. Helemaal gratis dan nog wel! Misschien niet rond te bazuinen, maar deze fijne locatie met toch wel enige uitstraling is - niet geheel toevallig - tussen de mazen van TimeEdit en het nieuwe verhuurreglement geglipt. De bib als vrijhaven in tijden van digitale controle en bedilzucht. Een vrijhaven van kennis en cultuur voor àlle medewerkers en studenten. Welgeteld 295.172 bezoekers kwamen hier over de vloer in 2022 – dat moet je verdienen, elke dag :-). Veel dank dus aan Paul Buschmann en zijn team, voor de vriendelijke ontvangst vandaag en alle andere dagen van het jaar, nu ook tot 22u ‘s avonds.

Nog een paar cijfers. We hebben dit academiejaar opnieuw de kaap van 5000 studenten gerond (5058) (waarvan 751 generatiestudenten). Dit betekent een stijging met 7,8% tegenover 2020-21. Zoals jullie zich ongetwijfeld herinneren hebben we personeelspunten moeten inleveren op basis van (o.a.) de dalende studentenaantallen en uitgereikte diploma’s. Hopelijk zet de opwaartse trend zich door, ook in de talenopleidingen. Het aantrekkelijker/’futureproof’ maken van de opleidingen blijft een belangrijke opgave, maar er zijn grenzen aan de groei: ik denk b.v. aan de Master Gender & Diversiteit die maar blijft stijgen, met maar liefst 22,4% ten opzichte van vorig jaar. Ook Archeologie en Geschiedenis zijn sterke stijgers. Maar we moeten er zeker geen onderling wedstrijdje van maken en zien hoe en waar we de krachten kunnen bundelen en synergiën vinden.  

Dat brengt me bij de ATP-omkadering van onze vakgroepen en opleidingen: vóór corona hebben de toenmalige ATP-coördinator Piet Van Poucke en de onvolprezen Kristof De Leemans een coherente visie op het ATP-beleid ontwikkeld zowel voor de ‘centrale’ facultaire diensten als de vakgroepen. Ik heb me er als decaan toe verbonden actief bij te dragen om die visie ook stapje voor stapje in de praktijk te brengen. Het zal tijd én facultaire solidariteit vergen, zei ik in 2020. Corona heeft dat proces doorkruist en verstoord. We kampen vandaag volgens mij helaas ook met de verlate psychosociale effecten van de pandemie, die zich manifesteren in een ongeziene uitval van personeel, ATP maar ook andere categorieën. Het telewerken zit daar voor iets tussen (denk ik) en het feit dat in het bindweefsel van de facultaire/universitaire gemeenschap gaten zijn gevallen die niet zomaar kunnen worden gestopt door diegenen die zijn blijven doorwerken en stilaan óók uitgeput geraken. Het is geen toeval dat ik tijdens de kerstvakantie nauwelijks een mail heb gekregen en ongelooflijk genoten heb van een weekje vrijwel ongestoorde schrijftijd. De UGent heeft rust nodig – de veranderingsmoeheid is groot en alomtegenwoordig – de aanpassing aan tig nieuwe digitale systemen en platformen die niet performant genoeg zijn, gebukt gaan onder kinderziekten (laten we hopen dat het kinderziekten zijn) vergt een arbeidsinzet die ‘numbing’ is, zeker als iedereen op eilandjes werkt. Lieve collega’s: de situatie is ernstig, maar niet hopeloos, we moeten de tijd nemen om te herstellen, met mildheid voor elkaar en zoiets eenvoudigs als vriendelijkheid. Als het isolement van de covid-periode iets heeft duidelijk gemaakt, is het wel hoe belangrijk het is deel uit te maken van een groter geheel. 

In mijn dichtste omgeving van het decanaat zie ik dat goed. Er is letterlijk een muur gesloopt tussen de bureaus, we hebben twee teams gevormd (Team Admin en Team Logistiek) en in de dagelijkse praktijk slagen we erin door regelmatig overleg, een lach en een traan en af en toe wat klare wijn de eilandjescultuur die er was te doorbreken en meer onderling vertrouwen te creëren. Dank voor jullie engagement, lieve collega’s van het decanaat, om van de Blandijn een betere plek te maken, niet alleen voor onszelf, maar voor de hele facultaire gemeenschap. Een dankwoord dat ik uiteraard graag uitbreid tot àlle medewerkers die zich dag in dag uit inzetten om de kerntaken van de universiteit – onderwijs, onderzoek, dienstverlening - uit te voeren, mogelijk te maken, te faciliteren, een welgemeende merci!

Helaas moesten we het afgelopen jaar het overlijden betreuren van een aantal collega’s die in het verleden hun beste krachten hebben gegeven: bij het ATP was dat Etienne De Vlieger (vakgroep Wijsbegeerte), bij het vast WP Anne-Marie Riessauw (vakgroep Kunstwetenschappen). Bij het ZAP namen we afscheid van Rika Bauwens (Franse Letterkunde), Patrice Collard (Spaanse Letterkunde), Thomas Langerak (Slavistiek en Oost-Europakunde) en Philippe Verelst (Franse Letterkunde). Gisteren vond de uitvaart plaats van prof. Edward Verhofstadt (Duitse Literatuur). Op de eerstvolgende faculteitsraad zal ter zijner nagedachtenis een rouwbetuiging worden uitgesproken, zoals we de laatste jaren gewoon zijn te doen voor alle overledenen. De tekst hiervan wordt integraal opgenomen in het verslag van de Faculteitsraad.

In 2022 ging voorts één collega met pensioen: Ivan Schepers van de vakgroep Kunstwetenschappen. Ik maak graag van de gelegenheid gebruik om hem nog vele mooie jaren te wensen én te danken om onze receptie op te luisteren met de bijzondere klanken van de historische synthesizer van het IPEM. Een klein applausje voor Ivan!

We verwelkomden ook nieuwe collega’s bij het ATP: Els Bourgeois, Els Ternoot, Bart Moens, Kimberley Callens, Stien Stessens, Katrien Van Roste en Laura Gekiere. Sara Verstraete en Marnix Aerssens zijn hier tijdelijk als ‘centrale’ vlinders. Mede namens Vicky trouwens mijn excuses aan diegenen die ik nu niet genoemd heb: het simpele zoeken naar datum van indiensttreding in Apollo/SAPmijnAPPs is een administratieve opdracht van formaat. Jammer genoeg kan ik hier ook de lange lijst van komen en gaan bij het AAP, de onderwijsbegeleiders, onderwijsdidactici en taallectoren, de ‘extern’ gefinancierde collega’s en de gastprofessoren hier niet allemaal individueel opnoemen. Maar ook aan hen natuurlijk: welgekomen! 

Dear new colleagues, unfortunately, I cannot individually list here all the new assistants, PhD and postdoc-researchers, lectors, and visiting professors. But to you too, of course: a warm welcome!

In the category of new professors our ranks were strengthened with Maud Devolder (LW02), Paul Kurtz (LW03), Alexandra Simonenko (LW06), Elly McCausland (LW07), Shola Adenekan  & Tine Vekemans (LW21), Joke Daems, Chloé Lybaert & Francis Mus (LW22). No less than four of them are ERC-grantees. Indeed, as a faculty, we have been particularly successful in hiring ERC-grantees from inside ànd outside the faculty. In February, Samuël Coghe (LW03) and Gillian Mathys (LW03) are also starting in the History Department and in April, the department of Philosophy welcomes Bouke De Vries. And it really doensn’t stop: there are two more applications of colleagues from abroad who already obtained their ERC.

De extra onderzoeksmiddelen die al die mensen meebrengen zal onze publicatie- en doctoraatsoutput ongetwijfeld een grote boost geven, wat net als de stijgende studentenaantallen belangrijk is voor het allocatiemodel 3.0. Maar uiteraard doet de komst van die prijsbeesten die het grote lot van het UGent-incentivebeleid hebben getrokken niets af aan de verdiensten van onze reguliere professoren.

Het grote belang dat de faculteit hecht aan onderwijs blijkt uit de jaarlijkse Onderwijsprijzen uitgereikt op de proclamatie. Voor het AJ 2021-2022 gingen die naar Marjan Sterckx en Robrecht Declercq.  

Zoë Ghyselinck en Annelies Van Assche van hun kant werden opgenomen als leden van Jonge Academie, Koen Jonckheere in de Klasse der Kunsten van de ‘oude’ Academie (die in 2022 zijn 250^ste verjaardag vierde en waarvan de gemiddelde leeftijd van de leden inderdaad eerbiedwaardig is).

Twee projecten en vijf collega’s kregen – andermaal – een Jaarprijs voor Wetenschapscommunicatie van de KVAB: Wim De Clercq, Jan Trachet en Maxime Poulain : (project “Verdwenen Zwinhavens”) en Thijs Lambrecht en Katrijn Vannerum (project “Florient: twee eeuwen Oost-Vlaamse flora”).

Daarnaast mag Bart Dessein zich gelukkig prijzen met een groot internationaal project “Re-connect China” (ihkv Horizon 2021) en kan Andy Hilkens de Newton International Fellowship (British Academy) op zijn palmares schrijven.

Mijn goede collega Bruno De Wever ontving de Driejaarlijkse Prijs van de Minister van Wetenschapsbeleid aan een persoon, groep of organisatie die een belangrijke bijdrage leverde aan de vulgarisatie van de wetenschap, ook via de KVAB.  Voor het eerst werd die uitgereikt aan een persoon, Bruno dus, als specialist in de geschiedenis van de Vlaamse beweging en de Tweede Wereldoorlog. Hij kreeg de prijs voor zijn grensverleggend onderzoek over dit onderwerp en vertaalde dit met succes naar een breder publiek.

Beste collega’s, uit deze onderscheidingen blijkt wederom het grote belang van maatschappelijke valorisatie binnen de faculteit. Zowel de LW Research Day in april vorig jaar als de geslaagde eerste facultaire Onderwijsdag vlak voor het kerstreces stonden trouwens in het teken van valorisatie en maatschappelijk engagement. Het nieuwe nummer van Binnenstebuiten wordt ook aan dat thema opgehangen. Wordt verwacht: 26 maart 2023 op de eerste universiteitsbrede Alumnidag waarvoor de voorbereidingen ook binnen de faculteit lopende zijn.

Gisteren viel de nieuwe gesprekkenreeks van de Humanities Academie in mijn mailbox en ik heb me prompt (en kennelijk als eerste) ingeschreven voor allevier de gesprekken over de situatie in Oekraïne (olv onze curator/alumnus/slavist Johan De Boose). De tweede cyclus van ons even succesvol universiteitsbreed keuzevak Context en nuance (Kritisch reflecteren over actuele thema’s) staat in het teken van ‘klimaatkwesties’ of hoe de humanities een rol spelen in de klimaatproblematiek. Collega Stef Craps volgt Jonas Roelens op als ‘trekker’ van het vak.

Nog in het register van maatschappelijk engagement, was het me de afgelopen twee zondagavonden trouwens een groot plezier om zoveel bevlogen collega-archeologen  aan het woord te horen in ‘het Verhaal van Vlaanderen’ – met alle kritische bedenkingen die het debat over die reeks in de media aanzwengelen is het natuurlijk fantastisch dat 1,8 miljoen kijkers deelgenoot worden van onze expertise.

Beste collega’s en vrienden van de faculteit,

Er staat ons weer een boeiend jaar te wachten met een hele waaier van initiatieven en engagementen van zovelen onder ons. Er is een nieuw facultair bestuur aangetreden, althans: drie nieuwe mannelijke collega’s – we hebben het eerste semester even tijd nodig gehad, om elkaar te besnuffelen, maar, Benjamin, Jo en Wim: Veronique en ik zijn er helemaal klaar voor om met jullie in zee en zelfs naar zee te gaan om onze beleidslijnen helder te krijgen. Onder het motto: geen woorden, maar daden! Ik kijk ook uit naar de voortzetting van de constructieve samenwerking met de vakgroepvoorzitters Joke, Roald, Jeroen, Claudia, Mara, Christel, Ann en Veronique (hier zijn de vrouwen in de meerderheid) en met de nieuwe directeur Internationalisering Lieve (Van Hoof), en de nieuwe voorzitters van de Duurzaamheidscommissie Andreas (Niehaus) en Diversiteit en Inclusie Wendelien (van Tieghem).

We hebben als faculteit L&W met al onze verzamelde kennis en cultuur onze rol te spelen in een maatschappij die ten prooi valt aan klimaatcatastrofes, oorlog en haat. En we moeten die kennis en cultuur meer dan ooit inzetten, tégen de wanhoop, het wantrouwen, de leugens, de radeloosheid. Uit de ivoren toren, ik ben er zeker van dat dit helpt om zich deel te voelen van een groter verhaal, zo essentieel voor ieders welzijn.

Dus lieve collega’s: bedankt om deze tweede termijn jullie decaan te mogen en er opnieuw samen voor te gaan.

Gelukkig nieuwjaar! Happy New Year!

Gita Deneckere, 12 januari 2023