Jérôme Magail, Musée d’Anthropologie préhistorique de Monaco

Depuis 2006, la mission du Musée d’Anthropologie préhistorique de Monaco mène avec l’Institut d’Histoire et d’Archéologie de l’Académie des Sciences de Mongolie des recherches au centre du pays dans la province de l’Arkhangaï. Les autorisations de fouilles et de prospections concernent les deux vallées du Haut-Tamir et de Khunnuin-Gol qui s’étendent sur une distance de plus de 150 km, parsemée de nécropoles. Le site de Tsatsyn Ereg est situé au centre de cette vaste zone et constitue la base de la mission où un centre de recherche et d’exposition a été construit en 2014. La plupart des opérations menées par l’équipe portent sur des vestiges de l’âge du Bronze et de la transition avec l’âge du Fer. Ce sont des structures en pierres sèches constituées de tombes, de tertres, de cercles et de stèles gravées. Couvertes de cerfs bondissants, dépassant parfois les 4 m de hauteur, les stèles sont nommées "pierres à cerfs". Implantés parmi les structures, parfois réemployés, 109 de ces monolithes ornés ont été répertoriés par la mission dans la vallée du Haut-Tamir. L’Institut d’Histoire et d’Archéologie en a dénombré un millier sur la totalité du territoire. Associées à ces stèles, les plus grandes sépultures de la fin de l’âge du Bronze, probablement aristocratiques, constituent des complexes très étonnants pour des populations nomades. En effet, composées d'un grand tumulus central, certaines sont entourées de plus d’un millier de petits tertres abritant chacun une tête de cheval. Enfin, les agencements des structures, la typologie des complexes funéraires et les iconographies des stèles obéissent aux mêmes normes sur près de la moitié du territoire mongol. Ces indices suggèrent que la culture pré-scythe des pierres à cerfs était très puissante et a peut-être contribué à la formation du premier empire des steppes à l’âge du Fer.

***
Sinds 2006 organiseert de missie van het antropologisch museum van Monaco veldwerk in centraal Mongolië, in de provincie Arkangaï, in samenwerking met het Instituut voor Geschiedenis en Archeologie van de Academie voor Wetenschappen van Mongolië. Het onderzoek spitst zich toe op de valleien van de Tamir en de Khunnuin Gol die zich over meer dan 150 km uitstrekken en bezaaid liggen met grafvelden. De site van Tsatsyn Ereg bevindt zich in het midden van deze zone en dient als basis voor de expedities; in 2014 werd er een onderzoeks- en tentoonstellingsgebouw gebouwd.
Het merendeel van het onderzoek heeft betrekking op de bronstijd en de overgang naar de ijzertijd; het betreft vooral stenen structuren: graven, grafheuvels, steencirkels en versierde steles. Deze laatste, die bedekt zijn met afbeeldingen van rendieren, zijn soms 4m hoog en worden ‘hertenstenen’ (pierres à cerf, Hirschsteine, deer stones) genoemd. 109 van deze versierde monolieten, soms in secundaire positie door herbruik, zijn tijdens het veldwerk opgetekend. Een databank van het Instituut voor Geschiedenis en Archeologie vermeldt voor heel Mongolië een duizendtal gekende exemplaren. De grootste graven uit de late bronstijd, die dikwijls in associatie met deze steles gevonden worden, behoren vermoedelijk tot een aristocratie en zijn bijzonder complexe monumenten voor deze nomadische volkeren. Sommige van deze monumenten tellen naast de centrale heuvel wel honderden, zelfs soms meer dan duizend kleine heuveltjes, met in elk daarvan een paardenschedel begraven. De organisatie van deze sites en hun inplanting, en de typologie en de iconografie van de ‘hertenstenen’ zijn duidelijk gelijklopend over een groot deel van het Mongools grondgebied. Op grond hiervan kan men aannemen dat de pre-Scythische ‘cultuur van de hertenstenen’ sterk ontwikkeld was en mogelijkerwijze heeft bijgedragen tot de ontwikkeling van het eerste steppenrijk in de ijzertijd.

• Woensdag 28 februari 2018, om  19.30 u. stipt
• Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, Blandijnberg 2, Auditorium 2 Franz Cumont